Ngày 14/11/2025, Diễn đàn Kinh tế Thường niên do UBND TP Cần Thơ tổ chức đã diễn ra với chủ đề mang tính thời sự và cấp bách: “Thành phố Cần Thơ hướng đến Trung tâm Logistics hiện đại – Động lực phát triển của vùng ĐBSCL”. Sự kiện này không chỉ là một hội nghị thường niên, mà còn là một cuộc hội chẩn chuyên sâu, quy tụ các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia hàng đầu và cộng đồng doanh nghiệp để nhận diện và tìm lời giải cho “điểm nghẽn” lớn nhất đang kìm hãm sức bật của toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL)
Toàn cảnh Diễn đàn
Vấn đề trung tâm được Diễn đàn xác định là một nghịch lý lớn: Vùng ĐBSCL, vựa nông sản trù phú bậc nhất cả nước, lại đang phải gánh chịu chi phí logistics cao đến mức phi lý. Các phân tích, so sánh tại Diễn đàn cho thấy, chi phí logistics hiện đang chiếm từ 30% đến 40% giá thành sản phẩm nông nghiệp của vùng. Con số này cao gần gấp đôi mức trung bình 16.5% – 17% GDP của cả nước và vượt xa các quốc gia cạnh tranh trong khu vực như Thái Lan (15%) hay Malaysia (13%). Gánh nặng chi phí này đang bào mòn nghiêm trọng lợi thế cạnh tranh của hàng hóa Cần Thơ và toàn ĐBSCL trên thị trường quốc tế.
BỐN ĐIỂM NGHẼN LỚN
Qua các tham luận và nghiên cứu được trình bày tại Kỷ yếu Diễn đàn, các chuyên gia đã mổ xẻ và chỉ rõ 4 “điểm nghẽn” mang tính hệ thống đang trói buộc tiềm năng của vùng:
Một là, sự phụ thuộc gần như tuyệt đối vào cửa ngõ TP.HCM. Do thiếu cảng biển nước sâu có khả năng tiếp nhận tàu mẹ, ước tính có đến 70% – 80% hàng hóa xuất khẩu của vùng (khoảng 17-18 triệu tấn/năm) phải trung chuyển qua các cảng tại TP.HCM và cụm cảng Cái Mép – Thị Vải. Hàng hóa, đặc biệt là container, phải vận chuyển bằng đường bộ hoặc sà lan qua một chặng đường dài, làm tăng chi phí ít nhất 10-15 USD/tấn, kéo dài thời gian lưu thông, và gây bất lợi chí tử cho các mặt hàng nông sản, thủy sản cần bảo quản lạnh.
Hai là, hạ tầng giao thông thiếu đồng bộ, chưa tối ưu hóa lợi thế. Lợi thế lớn nhất của ĐBSCL là mạng lưới sông ngòi, với vận tải đường thủy nội địa (ĐTNĐ) chiếm gần 80% thị phần luân chuyển hàng hóa của vùng. Tuy nhiên, theo tham luận của TS. Bùi Thiên Thu (nguyên Cục trưởng Cục ĐTNĐ Việt Nam), hệ thống này chủ yếu phục vụ hàng rời giá trị thấp, chưa được đầu tư để tối ưu cho hàng container. Các tuyến luồng huyết mạch, đặc biệt là luồng cho tàu lớn vào Cảng Cái Cui (qua kênh Quan Chánh Bố), thường xuyên bị bồi lắng, cùng với hệ thống cầu có tĩnh không thấp đã ngăn cản tàu container trọng tải lớn vào sâu trong nội địa. Trong khi đó, các tuyến cao tốc “xương sống” (như Châu Đốc – Cần Thơ – Sóc Trăng, Cần Thơ – Cà Mau) dù đang được triển khai nhưng vẫn chưa hoàn thiện, khiến gánh nặng tiếp tục dồn lên đường bộ vốn đã quá tải.
Ba là, thiếu vắng một “hệ sinh thái” hậu cần hiện đại. Toàn vùng chưa hình thành được các trung tâm logistics quy mô lớn (chuẩn hạng II quốc gia) để đóng vai trò đầu mối điều phối. Đặc biệt, vùng thiếu trầm trọng hệ thống kho lạnh và kho bảo quản đạt chuẩn. Điều này dẫn đến tỷ lệ tổn thất sau thu hoạch rất cao (ước tính 12-40% tùy loại nông sản), làm giảm cả về số lượng và chất lượng hàng hóa xuất khẩu.
Bốn là, năng lực nội tại của doanh nghiệp và nhân lực còn yếu. Theo các báo cáo, phần lớn doanh nghiệp logistics tại ĐBSCL là quy mô nhỏ và vừa, chủ yếu cung cấp dịch vụ đơn lẻ (1PL/2PL), thiếu năng lực cung ứng dịch vụ tích hợp (3PL/4PL). Song hành với đó là sự thiếu hụt nghiêm trọng nguồn nhân lực chất lượng cao. Tham luận của TS. La Bảo Trúc Ly và các đồng nghiệp (Trường ĐH Kỹ thuật – Công nghệ Cần Thơ) chỉ rõ, nhân lực thiếu kỹ năng về chuyển đổi số , trong khi các tham luận khác cũng nhấn mạnh về việc thiếu hụt nhân sự am hiểu logistics quốc tế và quản trị chuỗi cung ứng hiện đại.
TẦM NHÌN CHIẾN LƯỢC VÀ CÁC GIẢI PHÁP TRỤ CỘT
Trước thực trạng đó, Diễn đàn Kinh tế thường niên năm 2025 đã đưa ra một tầm nhìn chiến lược: Cần Thơ phải chuyển mình từ một điểm trung chuyển hàng hóa đơn thuần thành một trung tâm điều phối (hub) logistics đa phương thức hiện đại.
Các chuyên gia thảo luận bàn tròn đưa ra giải pháp tại Diễn đàn
Giải pháp mang tính đột phá và được kỳ vọng nhất chính là việc sớm triển khai xây dựng Cảng biển nước sâu Trần Đề. Đây được xem là một “dự án chiến lược quốc gia”, là “chìa khóa” để giải quyết dứt điểm sự phụ thuộc vào TP.HCM. Với khả năng tiếp nhận tàu mẹ có trọng tải lên đến 100.000 DWT, Cảng Trần Đề sẽ mở ra “cửa ngõ” xuất khẩu trực tiếp cho toàn vùng, giúp giảm chi phí và thời gian vận tải, tạo ra một cuộc cách mạng về năng lực cạnh tranh cho nông sản ĐBSCL.
Tuy nhiên, một cảng biển là không đủ. Để Cảng Trần Đề phát huy tối đa hiệu quả, nó cần được “tiếp máu” bởi một mạng lưới vận tải đa phương thức đồng bộ. Diễn đàn nhấn mạnh yêu cầu cấp bách phải đẩy nhanh tiến độ các tuyến cao tốc “xương sống” như Châu Đốc – Cần Thơ – Sóc Trăng và Cần Thơ – Cà Mau. Song song đó, phải khơi thông các tuyến vận tải thủy bằng cách nạo vét luồng lạch Cảng Cái Cui, và nâng cấp Cảng hàng không quốc tế Cần Thơ thành một trung tâm vận chuyển hàng hóa giá trị cao.
Để hoàn thiện hệ sinh thái, Cần Thơ được định hướng phát triển các trung tâm logistics chuyên sâu, bao gồm Trung tâm Logistics hạng II gắn với cảng Cái Cui (100 ha), Trung tâm Logistics hàng không (100 ha) và Trung tâm liên kết sản xuất, chế biến nông sản (250 ha). Đây sẽ là nơi hội tụ của công nghệ bảo quản, chế biến và các dịch vụ giá trị gia tăng, kết hợp với việc thúc đẩy chuyển đổi số và “Logistics Xanh” (Green Logistics) để đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững khắt khe của thị trường toàn cầu.
Cuối cùng, các chuyên gia đánh giá, mọi khoản đầu tư vào hạ tầng “cứng” sẽ trở nên vô nghĩa nếu thiếu “hạ tầng mềm”. Đó chính là thể chế và con người. Diễn đàn đã đưa ra giải pháp nền tảng: Cần Thơ phải tiên phong trong cải cách thể chế, xây dựng các chính sách ưu đãi đặc thù để thu hút vốn đầu tư tư nhân và FDI vào các dự án logistics chiến lược. Song song đó, phải giải quyết bài toán thiếu hụt nhân lực bằng cách siết chặt mô hình liên kết đào tạo “doanh nghiệp – nhà trường”, đảm bảo nguồn cung lao động chất lượng cao, am hiểu công nghệ và vận hành quốc tế.
KẾT LUẬN
Diễn đàn Kinh tế Cần Thơ 2025 đã thành công trong việc nhận diện chính xác các rào cản mang tính hệ thống và vạch ra một lộ trình giải pháp toàn diện. Tầm nhìn đã rõ: để Cần Thơ trở thành động lực của ĐBSCL, chìa khóa chính là phải gỡ được “điểm nghẽn” logistics. Điều này đòi hỏi một sự cộng hưởng chiến lược: Cảng Trần Đề (cửa ngõ) + Cao tốc (mạch máu) + Các Trung tâm Logistics (trái tim) + Chuyển đổi số và Nguồn nhân lực (bộ não).
Thách thức lớn nhất còn lại không còn là “làm gì” mà là “làm như thế nào” – đó là tốc độ triển khai, cơ chế huy động vốn (đặc biệt là hợp tác công-tư PPP), và quan trọng hơn cả là quyết tâm cải cách thể chế và sự phối hợp liên kết vùng chặt chẽ để biến các chiến lược trên giấy thành động lực phát triển thực sự.
GÓC XÚC TIẾN THƯƠNG MẠI
Bên lề Diễn đàn, Trung tâm Xúc tiến Đầu tư – Thương mại và Hội chợ triển lãm Cần Thơ (CPA) đã tổ chức không gian trưng bày, quảng bá các sản phẩm OCOP và nông sản chế biến đặc trưng của thành phố. Với gần 100 sản phẩm được giới thiệu, gian hàng đã thu hút đông đảo đại biểu và doanh nghiệp đến tham quan. Hoạt động này được xem là cầu nối thực tiễn, giúp các doanh nghiệp Cần Thơ kết nối giao thương và mở rộng thị trường ngay tại sự kiện.
Đại biểu tham quan khu trưng bày sản phẩm đặc trưng
Lê Minh